Vectrex herboren: hoe een toevallige ontmoeting een dode console nieuw leven gaf

De Vectrex is misschien wel de meest innovatieve videogameconsole waar je nog nooit van hebt gehoord. Het had alles wat nodig was om een ​​revolutie te ontketenen, inclusief controllers die veel geavanceerder waren dan de concurrentie en de mogelijkheid om polygonen weer te geven tien jaar vóór de 3D-revolutie van gaming.

Het was jaren vooruit op al het andere op de markt, maar het had niet op een slechter moment kunnen worden gelanceerd. De Vectrex kwam eind 1982 in de winkels. In de daaropvolgende zes maanden ging de toen bloeiende markt voor videogames failliet. De Vectrex, een potentiële revolutie op het gebied van thuisgamen, werd in de koopjesbakken geveegd en door iedereen behalve de meest fervente verzamelaars vergeten.

Veertig jaar later beleeft het een soort comeback. Nieuwe ontwikkelaars ademen nieuwe code in deze verouderde machine, hardwarehackers en knutselaars zorgen ervoor dat vermoeide condensatoren en CRT’s functioneel blijven, en een nieuw spel wordt in de detailhandel uitgebracht nadat het vier decennia lang niet is gespeeld.

Dit zou eindelijk het moment kunnen zijn voor de Vectrex om te schitteren.

Vectrex-geschiedenis

1982 was een topjaar voor videogames. Titels als Zaxxon, Pole Position, Q*bert en Dig Dug lagen vers in de speelhallen. In de thuisgamingscene zorgde het schijnbaar onlesbare verlangen van de consument voor een periode van innovatie die de nu 200 miljard dollar kostende industrie sindsdien niet meer heeft meegemaakt.

Om wat context te geven: Sony verkocht 11,8 miljoen PlayStation 5’s in 2021, het eerste volledige jaar dat de console verkrijgbaar was. In 1982 vlogen 12 miljoen Atari 2600-thuisconsoles uit de winkelschappen, ondanks dat de opkomende thuisgamingindustrie een schamele $ 4 miljard bedroeg.

Deze hausse leidde tot de oprichting van de Vectrex. Het systeem is geboren bij het in LA gevestigde hardwareontwerpbureau Smith Engineering. Beschouwd als een draagbaar systeem met een klein 1-inch kathodestraalbuisscherm, groeide het Vectrex-concept uiteindelijk uit tot de productieversie van 9-inch scherm die je hier ziet.

Kenner Toys zou het systeem aanvankelijk op de markt brengen, maar toen die deal niet doorging, kwam General Consumer Electronics (GCE) tussenbeide en bracht het eind 1982 op de markt na een succesvol debuut op de Consumer Electronics Show van die zomer. De aanvankelijke buzz van de Vectrex was zo succesvol dat Milton Bradley in 1983 GCE overnam.

Het Vectrex-ontwerp was uniek, een videogameconsole die volledig geïntegreerd was in een portretgerichte CRT. Dit was in een tijd waarin de meeste huishoudens slechts één televisietoestel hadden. Toen je Atari speelde, betekende dat ruzie met je broers en zussen en ouders over wie de controle over de tv had, omdat het missen van een aflevering van The A-Team echte gevolgen had. Niet alleen was de DVR-technologie nog tientallen jaren verwijderd, Sony probeerde nog steeds te zeggen dat het opnemen van televisieprogramma’s op videorecorders illegaal was .

Op enkele uitzonderingen na bestaat elke videogame die je ooit hebt gespeeld uit een reeks pixels. Of het nu CRT, LCD, LED of zelfs OLED is, je hebt het nog steeds over beelden die bestaan ​​uit kleine lichtpuntjes. Naarmate de jaren vorderden, zijn die pixels steeds kleiner geworden. Op dezelfde manier zorgt de grafische kracht van geavanceerde GPU-systemen zoals de GeForce RTX 4090 ervoor dat deze pixels worden samengevoegd tot steeds realistischere 3D-werelden.

Maar uiteindelijk zijn het allemaal een hoop pixels. Op de Vectrex zijn er geen pixels. Zoals de naam al aangeeft, bestaan ​​afbeeldingen hier allemaal uit vectoren. Dat betekent rechte lichtbundels die van A naar B worden getrokken, elektronen die recht en smal op een kathodestraalbuis worden geschoten die als reactie daarop gloeit. Verbind drie van zulke lijnen en je hebt een driehoek, een eenvoudige veelhoek, de bouwsteen van alle reguliere 3D-gaming, zelfs vandaag de dag.

Dat gebrek aan pixels betekent dat, zelfs veertig jaar later, het kijken naar een Vectrex-game in actie vreemd boeiend is. Er zit een vloeiendheid in de rudimentaire graphics, een aangeboren scherpte die niet alleen ontbrak in andere games uit die periode, maar die er vandaag de dag nog steeds nieuw uitziet.

De algehele betrouwbaarheid is echter weliswaar laag. Hoewel kleuren-tv’s in 1983 echt mainstream waren, is de Vectrex beslist zwart-wit, een probleem dat ‘opgelost’ is door een slimme, budgetgerichte techniek. De meeste Vectrex-titels werden geleverd met een transparante overlay, een full-color vel plastic dat op zijn plaats over het scherm wordt geklikt, waardoor wat tint in de helaas onverzadigde CRT wordt geïnjecteerd.

De aandrijving hiervan was een relatief eenvoudige set silicium met een 8-bit Motorola 6809-microprocessor als hart, dezelfde processor achter arcadeklassiekers als Robotron: 2084 en veel latere Williams-flipperkasten. Het draaide op een machtige 1 MHz met maar liefst 1 KB RAM tot zijn beschikking.

De chip was gekoppeld aan een geïntegreerd bedieningspaneel met een analoge joystick, veel geavanceerder dan de vierwegjoysticks die destijds op elke andere thuisconsolecontroller te vinden waren.

Al die gespecialiseerde hardware leidde tot een gespecialiseerde prijs. De Vectrex werd in 1982 gelanceerd voor $ 199, ongeveer $ 650 in dollars van 2023. Nog geen 18 maanden later was het dood.

De verzamelaar

Sean Kelly is een van de meest vooraanstaande verzamelaars van videogames ter wereld. “Ik verzamel al heel lang videogames”, vertelde hij me. “Ik heb in de loop der jaren waarschijnlijk meer dan 100.000 videogames door mijn handen gehad.” Op een gegeven moment, zei hij, had hij er meer dan 50.000 in zijn garage.

Als dat klinkt als een industriële operatie en niet als louter een obsessie, heb je het niet mis. Kelly is mede-oprichter van het National Videogame Museum in Frisco, Texas, opgericht in 2016 en de thuisbasis van vele eenhoorns op het gebied van het verzamelen van videogames, zoals een originele Nintendo World Championship- cartridge.

Misschien was het een affiniteit met een andere mislukte console uit het begin van de jaren 80 – de Intellivision – die aanvankelijk Kelly’s liefde voor videogames koesterde, maar hij heeft een grote hand gehad bij het levend houden van de Vectrex. Hij begon met het uitbrengen van zogenaamde multi-carts, Vectrex-cartridges die meerdere afzonderlijke games bevatten die eerst toegankelijk waren via DIP-switches en later via een softwaremenu.

Een van die spellen was Mail Plane, waarin je optimale bezorgroutes uitstippelt, vervolgens de pakketten inlaadt en door het land navigeert.

Dankzij de abrupte annulering van de Vectrex werd Mail Plane nooit uitgebracht. Maar het zou je vergeven zijn als je dacht dat dat wel zo was. Op de website van Sean, VectrexMulti , vindt u exemplaren in doos van Mail Plane, klaar om te bestellen.

Het spel wordt geleverd in de zilverkleurige verpakking die destijds standaard was voor Vectrex-releases en wordt zelfs geleverd met een lichtpen, een randapparaat dat wordt gebruikt voor het intoetsen van die bezorgroutes.

Kelly schakelde fabrikanten in voor elk aspect van de retailverpakkingen. Er circuleerden verschillende prototypeversies van de spelcode, maar Kelly zegt dat de meeste onvolledig waren. “Naast het verzamelen van de videogames heb ik ook een passie voor het opsporen van de mensen die de games produceerden”, zei hij. Dit was het begin van een zoektocht naar de meest complete versie van Mail Plane.

“We ontdekten dat deze voormalige werknemer of die voormalige werknemer een paar cartridges had, en we doorzochten de cartridges en keken ernaar”, zei Kelly, en hij kocht uiteindelijk degene die het dichtst bij de finale lag. “Niemand weet zeker of het 100 procent compleet is, maar over het algemeen denken we dat dit de meest complete versie is.”

Hij gaf andere spellen dezelfde behandeling, waaronder Tour de France, waarin je verwoed over een veelhoekige route naar Parijs fietst, onderweg waterflessen pakt en zorgvuldig het uithoudingsvermogen van je rijder beheert. Het is een vreemde titel, waarvan Kelly betreurt dat het niet bepaald een verkoopsucces is geweest. “De Tour de France is een van de rondes waarmee ik begraven zal worden”, zei hij. “Ik heb geld verloren tijdens de Tour de France.”

Kelly weigerde te zeggen welke games geld hebben opgeleverd, maar uit gesprekken met hem wordt duidelijk dat dit allemaal om passie gaat, en niet om winst.

Gaandeweg leverde het uitbrengen van die games Kelly en zijn medewerkers waardevolle ervaringen op, voorafgaand aan een verrassing: de ontdekking van een game waar schijnbaar niemand, zelfs niet degenen die voor GCE of Milton Bradley werkten, ooit van had gehoord.